امام موسی کاظم(ع):
سعی کنید
بخشی از زمان را در زندگی
به راز و نیاز با خداوند اختصاص دهید
عقل و نقل دو حجت الهی در دست بشر
امام کاظم علیه السلام
به یکی از شاگردان برجسته خود به نام هشام بن حَکَم فرمود:
«یَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَیْنِ
حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً
فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُول» ؛
هشام!
خداوند متعال دو دلیل و راهنما
برای کشف معارف دین الهی و پیمودن راه کمال
در اختیار مردم قرار داده است
که یکی عیان است و دیگری نهان.
آنکه عیان است انبیاء و امامان اند و آنکه نهان است عقل هایند.[4]
توضیح:
از این روایت نورانی و روایات مشابه آن استفاده می شود که
دستیابی به باید ها و نباید های دینی و نیز سایر معارف الهی
از دو راه عقل برهانی و نقل وحیانی
(گزاره های وحیانی که از طریق پیامبر و امامان علیهم السلام
برای ما نقل شده است)
امکان پذیر است. هر یک از این دو در عین اینکه برای فهم دین لازمند؛ ولی هیچ یک به تنهایی کافی نیستند.
خلاصه اینکه :
برای فهم دین و دستیابی به بایدها و نباید ها
و نیز هست ها و نیست های معارف دینی؛
هر چند عقل لازم است اما به تنهایی کافی نیست
و کسی نمی تواند بگوید من تنها به عقل اعتماد می کنم
و در فهم دین در به روی گزاره های نقلی ببندد.
نظیر این روایت
به کسانی که دنبال دلیل برای واجبات و محرمات می گردند
این پیام را دارد که:
دلیل احکام ؛ واجبات و محرمات الهی
تنها در عقل خلاصه نمی شود؛
بلکه دلیل بسیاری از آنها
از دسترس عقل خارج است و منحصر در دلیل نقلی است.
تقسیم بندی اوقات زندگی به چهار بخش
امام کاظم علیه السلام
در یک دستور جامع و کاربردی
برای برنامه ریزی در زندگی چنین می فرماید:
«اجْتَهِدُوا فِی أَنْ یَکُونَ زَمَانُکُمْ أَرْبَعَ سَاعَات»؛
سعی کنید در زندگی، زمان خود را به چهار بخش تقسیم کنید:
1. سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اللَّهِ :
بخشی را به راز و نیاز با خداوند متعال اختصاص دهید.
2. وَ سَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ :
بخشی را هم به تلاش برای کسب روزی حلال اختصاص دهید.
3. وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ
الَّذِینَ یُعَرِّفُونَکُمْ عُیُوبَکُمْ وَ یُخْلِصُونَ لَکُمْ فِی الْبَاطِنِ:
زمانی هم به معاشرت با برادران و اشخاص مورد اعتمادی بپردازید
که شما را از عیب هایتان آگاه می کنند و از صمیم قلب با شما یک رو هستند.
4. وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِیهَا لِلَذَّاتِکُمْ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ
وَ بِهَذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى الثَّلَاثِ سَاعَات:
زمانی را هم برای لذتهای حلال قرار دهید
که به کمک این بخش است که
شما توان گذراندن آن سه بخش را خواهید داشت.[5]
توجه به دنیای حلال و بهره گیری از آن برای آخرت
بر خلاف مکتبهای به ظاهر عرفانی که دنیا را پست و منفور دانسته
و به پرهیز از آن فرا می خوانند مکتب اسلام دنیا را بد نشمرده
و به بهره مندی از حلال آن توصیه نیز می کند.
در این باره سخنی از امام کاظم علیه السلام به ما رسیده است که
در عین کوتاهی بسیار کاربردی و راهگشاست.
آن حضرت فرمودند:
«اجْعَلُوا لِأَنْفُسِکُمْ حَظّاً مِنَ الدُّنْیَا بِإِعْطَائِهَا
مَا تَشْتَهِی مِنَ الْحَلَالِ وَ مَا لَا یَثْلِمُ الْمُرُوَّةَ
وَ مَا لَا سَرَفَ فِیهِ وَ اسْتَعِینُوا بِذَلِکَ عَلَى أُمُورِ الدِّینِ
فَإِنَّهُ رُوِیَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ تَرَکَ دُنْیَاهُ لِدِینِهِ أَوْ تَرَکَ دِینَهُ لِدُنْیَاهُ.»[6]
روش پاسخ به خواسته های درونی اینگونه است
که آن را از دنیای حلال بهره مند سازید
البته به مقداری که به شأن شما آسیب نزند و اسراف هم نشود
و از همین بهره مند سازی حلال برای انجام امور دینی کمک بگیرید ؛
چرا که روایت شده
کسی که دنیا را برای دین
و یا دین را برای دنیا ترک کند در مسیر اسلام نیست.
توضیح:
خواهشها و تمایلات درونی حقیقتی است انکار ناپذیر
که این خواهشها در نگاه دینی به دو بخش حلال و حرام تقسیم می شود.
اگر به کلی با این درخواستها مخالفت شود
آنگونه که طرفداران سرکوب نفس معتقدند،
این نفس سرکوب شده دیگر توان همکاری برای انجام امور دینی را نخواهد داشت.
امام کاظم علیه السلام
در این فرمایش نورانی توصیه می کند
تا انسان
با قدری پاسخ مثبت و حساب شده به خواسته های حلال،
از نفس،
مرکب راهواری بسازد
برای طی طریق بندگی و انجام امور دینی.
------------------------------------------------
پی نوشت:
1. منابعی مانند مسار الشیعة ص36، مصباح مجتهد ص749 ،مصباح کفعمی ج2 ص598 و زادالمعاد ص35 ا
2. کافی ، ج5، ص 93.
3. کافی، ج6، ص 51.
4. کافی، ج1، ص 16.
5. تحف العقول، ص 409.
6. همان ص410.
منبع : tebyan.net