مژده ی میلاد تو،
نفحه ی باد صباست
رایحه ی یاد تو ، با دل ما آشناست
آمدی و باب هر ، حاجت دلها شدی
باب حوائج تویی، نام تو ذکر خداست
پای درس اخلاق امام هفتم
از امام موسی کاظم علیه السلام سخنانی به یادگار رسیده که
هر یک دستورالعملی است برای رسیدن به یک زندگی دینی
و عمل به آنها گامی است در جهت نیل به کمال انسانی و قرب الی الله.
در این نوشتار
تعدادی از سخنان گهربار آن حضرت
به همراه ترجمه و در مواردی با شرح مختصری تقدیم می گردد.
کسب حلال، عبادتی همانند جهاد در راه خدا
موسى بن بکر نقل می کند که امام کاظم علیه السلام به من فرمود:
«مَنْ طَلَبَ هَذَا الرِّزْقَ مِنْ حِلِّهِ لِیَعُودَ بِهِ عَلَى نَفْسِهِ وَ عِیَالِهِ
کَانَ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه»[2]
کسی که در پی روزی حلال برود تا از آن، خود و خانواده اش را بهره مند سازد ؛
پاداش او در پیشگاه الهی
مانند پاداش رزمنده ای است که در راه خدا جهاد می کند.
توضیح:
از تشابهی که در این روایت شریف به کار رفته است،
یکی اهمیت و دیگری دشواری فراوان کسب روزی حلال فهمیده می شود.
همانگونه که اگر جهاد نباشد جامعه اسلامی در خطر نابودی است؛
اگر کسب روزی حلال نباشد بساط یک زندگی پاک دینی در آستانه برچیدگی است
و نیز همانگونه که سخت ترین و پرخطرترین کار،
جنگ و نبرد تن به تن در جهاد است
به همان میزان، کسب روزی حلال، سخت است و دشوار.
بنابراین نباید انتظار داشت که
در راه کسب حلال،سختی و مشقت وجود نداشته باشد.
نکته دیگر:
اینکه تلاش برای کسب حلال، عبادتی همتای جهاد در راه خداست
و در ثواب و اجر، مانند آن است؛
از این رو امام کاظم علیه السلام
آن را به جهاد در راه خدا تشبیه کرده است.
نکته ای مهم در تربیت کودک و نوجوان
صالح بن عُقْبة از امام کاظم علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمود:
«تُسْتَحَبُّ عَرَامَةُ الصَّبِیِّ فِی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلِیماً فِی کِبَرِهِ
ثُمَّ قَالَ مَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ إِلَّا هَکَذَا.»[3]
بهتر آن است که کودک را در همان سن پایین و قبل از ورود به جامعه
با سختی ها و مشکلات اجتناب ناپذیر زندگی آشنا کنی
تا وقتی بزرگ شد بتواند مشکلات زندگی را تحمل کند.
سپس حضرت برای تاکید بیشتر فرمود: جز این شایسته نیست عمل شود.
توضیح:
از مشکلات رفتاری موجود در بین جوانان،
عدم تحمل سختی های جاری در زندگی است.
این تحمل ناپذیری که معمولا به شکل رفتارهای تند عصبی
و یا افسردگی های روحی بروز می کند ریشه در تمرین نداشتن های افراد دارد.
نوع این افراد با جنس سختی آشنا نیستند
و آن را تجربه نکرده اند
که اگر پیش از این آن را شناخته و قدری از آن چشیده بودند
همانند واکسنی
روحشان در برابر سختی های امروز از خود تحمل و ایستادگی نشان می داد
و بر مشکلات پیروز می شد.
توصیه موکد امام کاظم علیه السلام
در این زمینه پرهیز از استریل نگه داشتن کودکان
و چشاندن محرومیت ها و سختی های متناسب به آنهاست.
از ساده ترین کارهایی که در این باره می شود کرد
پاسخ ندادن فوری به خواسته های کودک یا نوجوان است
تا او بفهمد و این واقعیت را تجربه کند که هر چه را خواست فورا مهیا نمی شود
و گاهی اصلا برای او تهیه نکنید تا این را هم بداند که
گاهی چیزی را که می خواهد امکان دستیابی به آن وجود ندارد
تا فردا، وقتی همسری را خواست
و به دلایلی آن وصلت صورت نگرفت دست به خودکشی نزند.
عمل به این دستور تربیتی و این تمرین ها سبب می شود
تا کودک شما مشکلات به مراتب سخت تر آینده را راحت تر تحمل کند
و زانوی شکست به زمین نزد
و این همان دستور امام کاظم علیه السلام است که فرمود:
«لِیَکُونَ حَلِیماً فِی کِبَرِهِ»
تا این کودک در سنین بزرگی بتواند در برابر سختی ها و مشکلات شکیبا باشد.
صلوات غدیریه
ای شیعه مکن وحشت قبر و سکرات
تا حضرت مرتضی است کشتی نجات
در وقت سوالشان بگو با دو ملک
من شیعه حیدرم به حیدر صلوات
ای شیعه بگو بلند و ممتد صلوات
تا که بشود دفع بلا ،صد صلوات
بر احمد وزهرا وعلی و حسنین
برپنج تن آل محمد صلوات
به علی فاتح خیبر صلوات
به علی شافع محشر صلوات
به علی همسر والای بتول
به علی ساقی کوثر ، صلوات
امروز به هر کوچه اذان باید گفت
در وصف علی ز آسمان باید گفت
چون عید امیر مومنان است
تبریک به صاحب الزمان باید گفت
بر عید غدیر، عید اکبر ، صلوات
بر چهره نورانی حیدر صلوات
بر فاطمه ،این عید هزاران تبریک
بر یک یک اهلبیت کوثر ، صلوات
گفتم که خدایا برکاتی بفرست
گفتا که تو اول حسناتی بفرست
گفتم حسنات ما فقط حب علیست
گفتا به جمالش صلواتی بفرست
عیداست و هوا شمیم جنت دارد
نام خوش مرتضی حلاوت دارد
با عطر گل محمدی و صلوات
این محفل ما عجب طراوت دارد
زیارت امین الله
اَلسَّلامُ عَلَیک یااَمینَ اللَّهِ فى اَرْضِهِ، وَحُجَّتَهُ عَلى عِبادِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیک یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، اَشْهَدُ اَنَّک جاهَدْتَ فِى اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَعَمِلْتَ بِکتابِهِ، وَاتَّبَعْتَ سُنَنَ نَبِیهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ، حَتّى دَعاک اللَّهُ اِلى جِوارِهِ، فَقَبَضَک اِلَیهِ بِاخْتِیارِهِ، وَاَ لْزَمَ اَعْدائَک الْحُجَّةَ مَعَ مالَک مِنَ الْحُجَجِ الْبالِغَةِ عَلى جَمیعِ خَلْقِهِ، 1
اَللّهُمَّ فَاجْعَلْ نَفْسى مُطْمَئِنَّةً بِقَدَرِک راضِیةً بِقَضآئِک، مُولَعَةً بِذِکرِک وَدُعآئِک، مُحِبَّةً لِصَفْوَةِ اَوْلِیآئِک، مَحْبُوبَةً فى اَرْضِک وَسَمآئِک، صابِرَةً عَلى نُزُولِ بَلائِک، شاکرَةً لِفَواضِلِ نَعْمآئِک، ذاکرَةً لِسَوابِغِ آلآئِک، مُشْتاقَةً اِلى فَرْحَةِ لِقآئِک، مُتَزَوِّدَةً التَّقْوى لِیوْمِ جَزآئِک، مُسْتَنَّةً بِسُنَنِ اَوْلِیآئِک، مُفارِقَةً لِأَخْلاقِ اَعْدائِک، مَشْغُولَةً عَنِ الدُّنْیا بِحَمْدِک وَثَنآئِک، 2
پس پهلوى روى مبارک خود را برقبر گذاشت وگفت:
اَللّهُمَّ اِنَّ قُلُوبَ الْمُخْبِتینَ اِلَیک والِهَةٌ، وَسُبُلَ الرَّاغِبینَ اِلَیک شارِعَةٌ، وَاَعْلامَ الْقاصِدینَ اِلَیک واضِحَةٌ، وَاَفْئِدَةَ الْعارِفینَ مِنْک فازِعَةٌ، وَاَصْواتَ الدَّاعینَ اِلَیک صاعِدَةٌ، وَاَبْوابَ الْإِجابَةِ لَهُمْ مُفَتَّحَةٌ، وَدَعْوَةَ مَنْ ناجاک مُسْتَجابَةٌ، وَتَوْبَةَ مَنْ اَنابَ اِلَیک مَقْبُولَةٌ، وَعَبْرَةَ مَنْ بَکى مِنْ خَوْفِک مَرْحُومَةٌ، وَالْإِغاثَةَ لِمَنِ اسْتَغاثَ بِک مَوْجُودَةٌ، وَالْإِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِک مَبْذُولَةٌ، وَعِداتِک لِعِبادِک مُنْجَزَةٌ، وَزَلَلَ مَنِ اسْتَقالَک مُقالَةٌ، وَاَعْمالَ الْعامِلینَ لَدَیک مَحْفُوظَةٌ، وَاَرْزاقَک اِلَى الْخَلائِقِ مِنْ لَدُنْک نازِلَةٌ، وَعَوآئِدَ الْمَزیدِ اِلَیهِمْ واصِلَةٌ، وَذُنُوبَ الْمُسْتَغْفِرینَ مَغْفُورَةٌ، وَحَوآئِجَ خَلْقِک عِنْدَک مَقْضِیةٌ، وَجَوآئِزَ السَّآئِلینَ عِنْدَک مُوَفَّرَةٌ، وَ عَوآئِدَ الْمَزیدِ مُتَواتِرَةٌ، وَمَوآئِدَ الْمُسْتَطْعِمینَ مُعَدَّةٌ، وَمَناهِلَ الظِّمآءِ مُتْرَعَةٌ، 3
اَللّهُمَّ فَاسْتَجِبْ دُعآئى، وَاقْبَلْ ثَنآئى، وَاجْمَعْ بَینى وَبَینَ اَوْلِیآئى، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَعَلِىٍّ وَفاطِمَةَ، وَالْحَسَنِ وَالْحُسَینِ، اِنَّک وَلِىُ نَعْمآئى، وَمُنْتَهى مُناىَ، وَغایةُ رَجائى فى مُنْقَلَبى وَمَثْواىَ
و در کامل الزِّیارة بعد از این زیارت این فقرات نیز مسطور است
اَنْتَ اِلهى وَسَیدى وَمَوْلاىَ، اِغْفِرْ لِأَوْلِیآئِنا، وَکفَّ عَنَّا اَعْدآئَنا، وَاشْغَلْهُمْ عَنْ اَذانا، وَاَظْهِرْ کلِمَةَالْحَقِّ وَاجْعَلْهَا الْعُلْیا، وَاَدْحِضْ کلِمَةَ الْباطِلِ وَاجْعَلْهَا السُّفْلى، اِنَّک عَلى کلِّشَىءٍ قَدیرٌ. 4
سلام بر تو ای امانتدار خدا در زمین او و حجتش بر بندگان او سلام بر تو اى امیر مؤمنان گواهى دهم که تو در راه خدا جهاد کردى چنانچه باید و رفتار کردى به کتاب خدا (قرآن) و پیروى کردى از سنتهاى پیامبرش - صلى اللّه علیه و آله - تا اینکه خداوند تو را به جوار خویش دعوت فرمود و به اختیار خودش جانت را قبض نمود و ملزم کرد دشمنانت را به حجت و برهان با حجتهاى رساى دیگرى که با تو بود بر تمامى خلق خود، 1
خدایا قرار ده نفس مرا آرام به تقدیرت و خوشنود به قضایت و حریص به ذکر و دعایت و دوستدار برگزیدگان دوستانت و محبوب در زمین و آسمانت و شکیبا در مورد نزول بلایت و سپاسگزار در برابر نعمتهاى فزونت و متذکر عطایاى فراوانت مشتاق به شاد گشتن دیدارت توشهگیر پرهیزکارى براى روز پاداشت پیروى کننده روشهاى دوستانت دورى گزیننده اخلاق دشمنانت سرگرم از دنیا به ستایش و ثنایت... 2
خدایا براستى دلهاى فروتنان درگاهت بسوى تو حیران است و راههاى مشتاقان به جانب تو باز است و نشانه هاى قاصدان کویت آشکار و نمایان است و قلبهاى عارفان از تو ترسان است و صداهاى خوانندگان بطرف تو صاعد و درهاى اجابت برویشان باز است و دعاى آنکس که با تو راز گوید مستجاب است و توبه آنکس که به درگاه تو بازگردد پذیرفته است و اشک دیده آنکس که از خوف تو گرید مورد رحم و مهر است و فریادرسى تو براى کسى که به تو استغاثه کند آماده است و کمککاریت براى آنکس که از تو کمک خواهد رایگان است و وعده هایى که به بندگانت دادى وفایش حتمى است و لغزش کسى که از تو پوزش طلبد بخشوده است و کارهاى آنانکه براى تو کار کنند در نزد تو محفوظ است و روزیهایى که به آفریدگانت دهى از نزدت ریزان است و بهره هاى بیشترى هم بسویشان می رسد و گناه آمرزشخواهان (از تو) آمرزیده است و حاجتهاى آفریدگانت نزد تو روا شده است و جایزه هاى سائلان در پیش تو شایان و وافر است و بهره هاى فزون پیاپى است و خوانهاى احسان تو براى طعام خواهان آماده است و حوضهاى آب براى تشنگان لبریز است 3
خدایا پس دعایم را مستجاب کن و بپذیر مدح و ثنایم را و گردآور میان من و دوستانم به حق محمد و على و فاطمة و حسن و حسین که براستى تویى صاحب نعمتهایم و منتهاى آرزویم و سرحد نهایى امیدم و بازگشتگاه و اقامتگاهم...
تویى معبود و آقا و مولاى من بیامرز دوستان ما را و بازدار از ما دشمنانمان را و سرگرمشان کن از آزار ما و آشکار کن گفتار حق را و آنرا برتر قرار ده و از میان ببر گفتار باطل را و آنرا پست گردان که براستى تو بر هرچیز توانایى 4
مصابیح / بحار الانوار
یکی از بیماریهای خطرناک و بی صدا که هیچ گونه علامتی ندارد
و می تواند آسیب شدیدی به شما وارد نماید،
مرض « عادی شدن نعمت » است.
این بیماری، نشانه های متعددی دارد از جمله :
1- این که نعمت های فراوانی داشته باشی،
اما آنها را نعمت ندانی
و هیچگونه احساس شکرگزاری در قبالش نداشته باشی،
گویی این که حقی کسب شده است...
2- این که وارد خانه شوی
و همه ی اعضای خانواده در سلامتی به سربرند،
اما « شکر خدا » را به جای نیاوری!...
3-اینکه وارد بازار شوی و خرید کنی
وتمامی مایحتاج زندگی را در چرخ دستی بگذاری
و به خانه برگردی،
بدون این که قدر دان و شکر گذار صاحب نعمت باشی،
و این امر را عادی و حق خودت در زندگی بپنداری.
4- اینکه هر روز در کمال صحت و سلامتی از خواب برخیزی
در حالی که از چیزی نگران و ناراحت نباشی،
اما خدا را سپاس نگویی!
و.........
مراقب باش!
اگر اینگونه هستی،
در وضعیت خطرناکی به سر می بری!
حال بیاییم با تمام اخلاص و ارادتی که در پیشگاه آفریدگارمان داریم
بگوییم:
الهی
به تمام ذرات وجود عالم
در نهان و آشکار
شکر.
.......عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ
وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ
وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ ( آیه 216 سوره بقره)
چه بسا چیزى را ناخوش دارید،
در حالى که خیر شما در آن است
و چه بسا چیزى را دوست دارید،
در حالى که ضرر و شرّ شما در آن است.
و خداوند (صلاح شما را) مىداند و شما نمىدانید.